Radyoaktif Atık Hizmetleri

RADYOAKTİF ATIK YÖNETİMİ KOORDİNATÖRLÜĞÜ

(RAYK)

Türkiye Enerji Nükleer ve Maden Araştırma Kurumu bünyesinde bulunan Radyoaktif Atık Yönetimi Koordinatörlüğü ülkemizdeki radyoaktif madde kullanımından kaynaklanan radyoaktif atıkların toplanması, kabul edilmesi, işlenmesi, sınıflandırılması, taşınması, etiketlenmesi, paketlenmesi, depolanması ve zararsız hale getirilmesinden sorumludur. Aynı zamanda bu konulara ilişkin ulusal ve uluslararası mevzuatları uygulamakla, teknik, sosyal, ekonomik ve politik çalışmaları takip etmekle ilgili sorumlulukları yerine getirir.

Bu sorumluluklar yerine getirilirken radyoaktif atık yönetiminin temel ilkeleri olan insan sağlığının korunması, çevrenin korunması, sınırlar ötesinin korunması, gelecek nesillerin korunması, gelecek nesillere minimum sorumluluk bırakılması etik ilkeleri ile, atık oluşumunun minimize edilmesi, tesislerin güvenliğinin, yönetim basamakları arasındaki bağlılık ve bütünlüğün sağlanmasını ve tüm bu işlemlerin ulusal ve uluslararası mevzuata uygun olarak yapılması temel alınır.

Türkiye’nin ilk ve tek lisanslı radyoaktif atık tesisi olan Radyoaktif Atık Yönetimi Tesisi 1989 yılında kurulmuştur.

!!! RADYOAKTİF ATIK TESLİM ETMEDEN ÖNCE RADYOAKTİF ATIK YÖNETİMİ KOORDİNATÖRLÜĞÜNDEN RANDEVU ALINIZ !!!

Radyoaktif atıkların teslim alınması ve teslimata ilişkin düzenlenecek evrakların tamamlanması için gereken süre ortalama 1 saat olduğu için radyoaktif atıklarınızı en geç 16:00’ya kadar getirmenizi önemle rica ederiz.

!!! RADYOAKTİF ATIK TESLİM ETMEDEN ÖNCE RADYOAKTİF ATIK YÖNETİMİ KOORDİNATÖRLÜĞÜNDEN RANDEVU ALINIZ !!!

Radyoaktif atıkların teslim alınması ve teslimata ilişkin düzenlenecek evrakların tamamlanması için gereken süre ortalama 1 saat olduğu için radyoaktif atıklarınızı en geç 16:00’ya kadar getirmenizi önemle rica ederiz.

ATIK KABUL KOŞULLARI

Radyoaktif atık kabul koşulları, Türkiye Cumhuriyeti mevzuatı, uluslararası kabul görmüş standart ve tavsiyeler ve işletme sırasında kazanılan deneyimler ışığında belirlenmiştir. Radyoaktif atık üreticilerinin atık teslimi için uyması gereken radyoaktif atık kabul koşulları aşağıda belirtilmiştir.

1- Radyonüklit içeriği

Tesise radyoaktif atık kabulü, “Nükleer Tesislerde Serbestleştirme ve Sahanın Düzenleyici Kontrolden Çıkarılmasına İlişkin Yönetmelik’te yer alan “Ek-1 Bir tondan az radyoaktif madde ve atık için serbestleştirme sınırları” tablosunda yer alan 281 radyonüklit ile sınırlıdır. Ayrıca aynı yönetmelikte belirtilen ilgili serbestleştirme limitlerinin altında kalan atıkların radyoaktif atık olarak teslim edilmesi gerekmez.

2-Aktivite

 Net aktivite konsantrasyonu limiti yoktur, dolaylı olarak paket yüzeyi doz hızı limitleri ve ısı çıkışı limitleri ile sınırlandırılmıştır.

3- Doz Hızı

• Adi paketin dış yüzeyinin herhangi bir noktasındaki radyasyon seviyesi 5 µSv/h değerini geçemez.
• Paketlenmemiş cihaz veya mamul madde adi pakette taşınıyorsa paketin dış yüzeyinin herhangi bir noktasından 10 cm mesafedeki radyasyon seviyesi 1mSv/h değerini aşamaz.
• Paket tipi ve Taşıma indisi Radyoaktif Maddelerin Güvenli Taşınması Yönetmeliği’ne uygun radyoaktif madde etiketi ile belirtilmelidir.
• Adi paket dışında kalan diğer paketlerdeki radyasyon seviyeleri Radyoaktif Maddelerin Güvenli Taşınması Yönetmeliği’nde belirtilen limitler üzerinde olmaz.

4- Yüzey Kontaminasyonu

Taşıma paketi yüzeyi radyoaktif bulaşma sınırları aşağıda verilen değerlere uymalıdır. Radyoaktif atık cihaz, malzeme ya da atık paketi bu değerlerin üstü kirlilik içeriyorsa temiz bir taşıma kabına yerleştirilmelidir.

• Beta kontaminasyonu için 0,4 Bq/cm2 den az olmalıdır
• Alfa kontaminasyonu için 0.04 Bq/cm2 den az olmalıdır

 5- Nükleer Kritiklik

            Kritiklik riski gerekli tedbirler alınarak önlenmeli ve bu belgelendirilmiş ve onaylanmış olmalıdır.

k_eff ±2σ< 0.95 normal koşullarda

k_eff ±2σ < 0.98 olağan dışı koşullarda (kaza)

6- Isı Çıkışı

Radyoaktif atıkların ısı çıkışı, radyoaktif atığı çevreleyen mühendislik ve doğal bariyerler (paket, cihaz vb.) üzerinde zarar verici bir etkisi olmayacak düzeyde tutulmalıdır.

7- Gaz Çıkışı

• Atık tarafından üretilen gazlar, atık paketinin belirlenen özelliklerine zarar vermemelidir (şişme, patlama, aşındırma vb.).
• Taşıma ve depolama sırasında, sıcaklığın artması, hava basıncı değişimi, çalkalanma gibi nedenlerle, kap içindeki madde tehlikeli boyutlarda gaz oluşturuyor ve basıncı artıyorsa, fazla gazı dışarı atarak otomatik basınç ayarlamasını sağlayacak sistemler takılmış kaplar kullanılmalıdır. Ancak, çıkan gazın tehlikeli ve zararlı olması durumunda, tehlikeyi önleyici başka önlemlerin alınması gerekir.

8- Kimyasal İçerik

Kimyasal kirlilik ihtiva eden radyoaktif sıvılar, ilgili kimyasalın şartlarına göre muhafaza edilmesinin yanında yüzey dozunun taşıma limitlerine çekilmesi için ayrıca zırhlanmalıdır.

• Radyoaktif atık kimyasal madde içeriyorsa bu atık formunun hava ya da su ile doğrudan yanıcı, patlayıcı bir tepkimeye girmemesi gerekir. Atık üreticisi bu durumlarda atığın kimyasal kararlılığını sağlamalıdır.

9-  Yanma Dayanımı

• Orta ve yüksek seviyeli radyoaktif atıkların paketlenmesi için yanmazlık sınıfı A kategorisi (alev almaz) olan malzeme kullanılmalıdır.
• Düşük ve çok düşük seviyeli radyoaktif atıklar için en az yanmazlık sınıfı B2 sınıfı olmalı (kullanılan malzeme alev kaynağı uzaklaştırıldığında yanmaya devam etmemelidir).
• Parlayıcılığı 65 ⁰C altında olan hiçbir malzeme radyoaktif atıklarla birlikte kullanılmamalıdır.

10- Atık paketi

Genel koşullar

• Radyoaktif atıklar paketlenmiş olmalıdır.
• Pakette serbest sıvı ya da gaz olmamalıdır.
• Radyoaktif atıklar tehlikeli madde sınıflarına (Sınıf 1 Patlayıcı maddeler ve nesneler, Sınıf 2 Gazlar: sıkıştırılmış, sıvılaştırılmış veya basınç altında çözünmüş, Sınıf 3 Yanıcı sıvılar, Sınıf 4.1 Yanıcı katılar, kendi kendine tepkimeye giren maddeler, hassasiyeti az patlayıcılar, Sınıf 4.2 Kendiliğinden yanmaya yatkın maddeler, Sınıf 4.3 Su ile temas ettiğinde Yanıcı gazlar çıkartan maddeler, Sınıf 5.1 Yükseltgen maddeler, Sınıf 5.2 Organik peroksitler, Sınıf 6.1 Zehirleyici maddeler, Sınıf 6.2 Bulaşıcı maddeler, Sınıf 8 Aşındırıcı maddeler, Sınıf 9 Çeşitli tehlikeli maddeler ve nesneler) dahil başka bir malzemeyle birlikte ya da yan yana paketlenmemelidir. Birlikte taşınamazlar.
• Paket, içine konulan diğer maddeler radyoaktif maddeden etkilenmemeli ve atığın özelliklerini değiştirmemelidir.
• Kapalı kaynaklar bütünlüğü bozulmamış şekilde taşıma kabı veya kullanıldığı cihazla birlikte teslim edilir. Orijinal bütünlüğü bozulmuş kapalı radyoaktif kaynaklar için ilave zırhlama tedbirleri uygulanarak teslim edilmelidir.
• Radyoaktif atık paketi paletler, takoz ve kaymayı önleyici bezler ile aracın kasası ya da konteyner içerisinde sabitlenerek, nakliye esnasında ortaya çıkabilecek risklere karşı önlem alınarak taşınmalıdır.
• 20 feet veya 40 feet konteyner içinde ya da paket ağırlığı dâhil, 5 Ton ve üzeri paket (taşıma kabı) içinde radyoaktif atık teslimi söz konusu ise konteyner ve paketlerin radyoaktif atık sahasında indirilmesi ve istiflenmesi için gerekli vinç, yetkin personel vb. hizmetler atık teslim eden taşıyıcı firma sorumluluğundadır. Bunun için gerekli vinç, yetkin personel vb. hizmeti tesis personeli ile istişare ile kararlaştırılarak atık teslim eden taşıyıcı firma tarafından organize edilir ve atık teslim eden taşıyıcı firma tarafından maliyeti karşılanır.
• Radyoaktivite ile kontamine olmuş hurdaların taşındığı konteyner veya paketin içine kontamine hurdaların dışında çıplak veya kapalı radyoaktif kaynak, paratoner, radyoaktif gösterge-pusula vb. diğer radyoaktif atıklar konulamaz.

Tanımlama

Paket yüzeyinde, radyoaktif atıkla ilgili aşağıdaki bilgiler yer almalıdır.

• Paketin hangi radyoizotopları içerdiği,
• Radyoaktiviteleri
• Radyoaktif atığın hangi formda olduğu,
• Radyoaktif atık bir cihazın içinde ise cihazın türü ve marka, model ve seri no bilgileri
• Yüzey doz hızı
• Radyoaktif atık üreticisi firma ya da şahıs bilgileri
• Radyoaktif atığın ne tür bir işlem sonucu oluştuğu
• Net ağırlığı (kg)
• Radyoaktif atık zırhının nükleer madde (DU) içerip içermediği, içeriyorsa miktarı (gr)

Eğer bu bilgilerin ( radyoizotop, DU, radyoaktivite vb.) hiç bildirilmemesi veya eksik bildirilmesi durumunda, atık teslimatı sırasında atık sahibi firma Radyoaktif atık işleri için RAYK personelinden ücretini ödemek koşulu ile uzmanlık hizmeti almak zorundadır. Uzmanlık hizmetinin ücreti en az 1 (gün) üzerinden hesaplanır ayrıca Uzmanlık işinin süresi yapılacak işin niteliği ve büyüklüğüne bağlı olarak RAYK personeli tarafından belirlenir.

Paket tipi

• Taşıma yönetmeliğinde belirtilen uygun taşıma paket tipi seçimine uyulmalıdır.
• Paket ağırlığı dâhil 5 ton üzeri atık teslimleri için paket olarak bütünlüğü bozulmamış ISO 20 ft. konteyner kullanılmalı, konteyner yükleme kapasitesini üzerinde yükleme yapılmamalıdır.
• Dağılma özelliği gösterebilecek atık formları (sıvı, toz, gaz) için önce sızdırmaz en fazla 1 m3 lük paketler kullanılması gerekir. Daha sonra diğer taşıma ve paketleme şartları yerine getirilmelidir (2 ton üzeri teslimlerde konteyner zorunluluğu gibi.).
• Öz kütlesi 1gr/cm3 ve altındaki atık formları sızdırmaz olmak koşuluyla plastik kaplar veya çuvallar (bigbag) paketlenebilir. Daha yoğun malzeme ise dayanımı sağlamak için sızdırmaz ve metalik olmalıdır.
• Radyoaktif atık olan malzemelerden toprak, kum, moloz vb. gibi dökülüp saçılabilen atıkların sızdırmaz plastik veya metal varillere konularak ya da radyoaktif atık gibi tehlikeli madde taşımaya uygun sertifikalı sızdırmaz big bag çuvallara konularak ISO 20 veya ISO 40 feet konteyner içinde (Lashing-sabitleme gereksinimleri yerine getirilerek); dağılma ve saçılma özelliği göstermeyen hurda boru, sistem, makine, bileşen, aksam, parça vb. malzemeler direk ISO 20 Feet veya ISO 40 Feet Konteyner içine konularak teslim edilebilir. NORM-TENORM veya yapay radyoaktivite ile kirlenmiş tüm malzemelerin miktarının net olarak gösterildiği kantar fişi-irsaliye vb. resmi belge teslimat esnasında ilgililere verilmelidir.

İç Yerleşim

• Paket içine radyoaktif atık dışında hiçbir şey konulmamalıdır.
• Atık paketi hazırlanması ya da belirlenmesi sırasında paket içi boşlukların en az (azami %10) indirilmesine çalışılmalıdır.
• Maddenin ambalajlanmasında iç içe kaplar kullanılmışsa, iç kaptan dış kaba sızma olmamalıdır. Cam, seramik gibi kırılgan malzemeden yapılmış iç kaplar ile ambalajlamada, kırılmanın önlenmesi için iç ve dış kaplar arasında şok direncine sahip uygun destekleme malzemeleri kullanılmalı veya benzeri önlemler alınmalıdır.

Dayanım

Atık paketi;

• Atık kabul koşullarındaki diğer maddeleri etkileyebilecek bir bozunuma uğramaması gerekmektedir (büzülme, genleşme, gaz ve partikül üretimi gibi)
• 07.2005 tarihli 25869 Resmi Gazete sayılı "  Radyoaktif Maddenin Güvenli Taşınması Yönetmeliği"  belirtilen gerekli testleri yaptırmış ve bu testlerden başarıyla geçtiğine dair sertifikası olmalıdır.
• Sulu ortamlara karşı direnç göstermelidir.
• Dağılmayan, mekanik olarak kararlı Min. 10 MPa basınca dayanıklı olmalıdır.

İstiflenme

Paket üst ve alt yüzeyinde istiflenmeyi engelleyecek bir aksam olmamalıdır.

• İlgili paket tipine göre maksimum istifleme sınırı belirtilmelidir.
• Minimum 3 kat istiflenebilmelidir.

Kalite kontrol

• Kullanılacak paketlerin koşullarda belirtilen özelliği sağladığı belgelenmiş olmalıdır ( TSE, UN, CE vb. )
• Radyoaktif atık teslimi yapacak kişi ve kuruluş yetkilendirilmiş olmalıdır.
• Radyoaktif atık teslimi için gerekli bilgi ve belgeler eksiksiz olmalıdır.

Radyoaktif atık teslim edecek kurum/kuruluş 08.07.2005 tarihli 25869 Resmi Gazete sayılı  "  Radyoaktif Maddenin Güvenli Taşınması Yönetmeliği"  ile Nükleer Düzenleme Kurumu  (Eski Türkiye Atom Enerjisi  Kurumu)  tarafından yayınlanan  RSGD-KLV-035  nolu  "Radyoaktif  Maddenin  Güvenli  Taşınmasına  İlişkin  Kılavuz"  da belirtilen koşullar, limitler ve kriterlere uygun olarak etiketleme, paketleme ve taşıma yapmalıdır.

RADYOAKTİF ATIK HİZMETLERİ VE BEDELLERİ

Hizmetler

1-Radyoaktif kaynak içeren cihazların RAYK İstanbul yerleşkesinde sökümü hizmetleri

2-Düşük, orta, yüksek aktiviteli radyoaktif atıkların teslim alınması, işlenmesi ve depolanması faaliyetleri

3-Tüketici ürünü sınıfındaki (paratoner, duman dedektörü vb.) radyoaktif atıkların teslim alınması, işlenmesi ve depolanması faaliyetleri

4-Sıkıştırılabilir katı atıkların (kontamine eldiven, galoş, kâğıt havlu vb.) ve sıvı radyoaktif atıkların (sıvı kaynaklar, sulu çözeltiler) teslim alınması, işlenmesi ve depolanması faaliyetleri

5-Doğal veya Yapay radyoaktif maddelerle kontamine olmuş (kirlenmiş) hurda malzemelerin teslim alınması ve depolanması faaliyetleri

6-Radyoaktif kaynakların geçici depolanması (geri alınmak üzere belirli süre ile depolama) faaliyetleri

7-Radyoaktif atık, radyoaktif atık taşıma ve radyoaktif kaynaklar konusunda eğitim ve danışmanlık hizmetleri

8-Araştırma geliştirme(ar-ge), eğitim, mevzuat geliştirmeye teknik destek ve proje faaliyetleri.

2023 Yılı Hizmet ve İşlem Bedelleri Listesi

Radyoaktif atıklarını birimimize teslim etmek isteyen özel veya tüzel kişilerin atık kabul koşulları ya da taşıma işlemi gibi hususlarda bilgi almak için öncelikle birimimizle irtibata geçmeleri gerekmektedir. Radyoaktif atık teslimi başvurusu yapan tüm kuruluşlara gerekli bilgilendirme ve destek sağlanmaktadır.

Başvuru Adımları

2023 yılı Hizmet ve İşlem Bedelleri Listesi

Radyoaktif Atık Yönetimi İle İlgili Sık Sorulan Sorular (SSS)

• Kurum adına başvuruyu kim yapacak?
  • Radyoaktif Atık Başvuruları e-Devlet üzerinden yapıldığı için giriş yaparken şahıs olarak girilmesi gerekli olup teslim edilecek radyoaktif atık hakkında bilgisi olan herhangi bir kişi yetkisine bakılmaksızın başvuru yapabilir.
• Atık tutarını elden ödeyebilir miyim?
  • Radyoaktif atık teslimi için başvuru yapıldığında ödenmesi gereken tahakkuk oluşur. Bu tahakkuk numarasıyla Ziraat Bankasına ödeme yapılması gerekmektedir. Nakit ödeme alınmamaktadır.
• Radyoaktif Atığı kendimiz taşıyabilir miyiz?
  • Radyoaktif madde taşıma lisansı olmayan kişi veya kuruluşlar radyoaktif atık taşıması yapamazlar. Aşağıdaki linkten bu radyoaktif madde taşıyabilen firmalara ulaşabilirsiniz
  • https://www.ndk.org.tr/yetkilendirilmis-kuruluslar
  • https://www.ndk.org.tr/lisans-almis-kuruluslar
• Radyoaktif atık paketi geri teslim ediliyor mu?
  • Radyoaktif atıklar taşıma paketleri ile birlikte teslim alınırlar. Radyoaktif kaynak kullanan bir cihaz ise tüm cihaz teslim edilir içinden sadece radyoaktif kısım sökülüp geri kalan parçalar iade edilmez.
• X-Ray cihazları radyoaktif atık mı?
  • X-ışını tüpleri ve X-Ray cihazları Radyoaktif kaynak içermedikleri için radyoaktif atık olarak teslim alınmamaktadır.
  • X-ışını tüplerinin berilyum gibi kimyasal maddeleri bulundurmaları nedeniyle, tüplerin kimyasal atık olarak toplanma, arıtım ve bertaraf edilme işlemleri Çevre ve Orman Bakanlığı'nın 10.09.2014 tarih ve 29115 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren "Çevre İzin ve Lisans Yönetmeliği" ne göre yapılmaktadır.
  • Cihazların İZAYDAŞ ve İSTAÇ gibi kimyasal atık alan kuruluşlara tesliminin tamamlanmasını takiben Nükleer Düzenleme Kurumuna(NDK) bilgi verilmesi ve söz konusu cihazın seri numarası ile lisans belgesinin aslının NDK ya gönderilmesi gerekmektedir. 

• Bina Çatısındaki radyoaktif paratonerin sökümünü yapıyor musunuz?
  • Kurumumuz tarafından Radyoaktif Paratoner sökümü yapılmamaktadır.
  • Sökülmüş paratonerlerin atık olarak teslimi için başvuru yapılabilir
  • Radyoaktif paratoner sökümü için lisans almış kuruluşlara başvurabilirsiniz
  • Paratoner sökme lisansı almış kuruluşlar listesi(link https://www.ndk.org.tr/yetkilendirilmis-kuruluslar )
• Atık Tesliminde Hangi belgeler gerekli?
  • Taşıma lisansı sahibi iseniz: Lisans belgesi fotokopisi, radyasyondan korunma sorumlusu belgesi, SRC5/sınıf 7 sürücü belgesi, acil durum eylem planı, başvuru formu, dekont, Hurda konteyner için teslimat tarihi ile aynı tarihli kantar fişi.
• Radyoaktif atık ihalelerine teklif veriyor musunuz?
  • Kurumumuz resmi yollarla dilekçe ile başvurarak teslim etmek istediğiniz atık bilgilerini iletmeniz halinde size resmi yazıyla ücret hakkında cevap verilir, bu yazıyı teklif olarak değerlendirebilirsiniz. İhalelere teklif verilmemektedir.
• Teslim ettiğimiz atığı geri alabiliyor muyuz?
  • Teslim alınan radyoaktif atıklar tekrar kullanılamazlar ve geri teslim edilmezler.
• Konteyner ile teslim etmek zorunlu mu ?
  • Atık paketi dahil 5 ton üzeri radyoaktif madde içeren atıkların 20 ft İSO konteyner ile teslim edilmesi gerekmektedir. Ayrıca konteynerin teslim edilirken indirilmesi işlemi için gerekli vinç hizmeti atık taşıyıcısının sorumluluğundadır (bkz. Atık kabul koşulları)

RADYOAKTİF ATIK YÖNETİMİ

İLGİLİ MEVZUAT

Türkiye Enerji Nükleer ve Maden Araştırma Kurumu Radyoaktif Atık Yönetimi Koordinatörlüğü Türkiye’de radyoaktif atık kabulü yapan tek yetkili birimdir. Türkiye’de oluşan, Radyoaktif Atık Yönetimi Yönetmeliğinde belirtilen tüm radyoaktif atık sınıflarına dâhil her türlü radyoaktif atığı kabul eder. Radyoaktif atık işleme ve depolama tesisi İstanbul- Küçükçekmece’de 10.000 m² alan üzerine kurulmuştur. 4 adet kapalı radyoaktif atık deposu 1 atık işleme tesisi ve bir geçici depolama alanı mevcuttur. Türkiye’nin bugün tüm radyoaktif atık depolama ihtiyacını karşılayabilen tesisimiz 5000 m³ radyoaktif atık depolama kapasitesine sahip olup gerekli görüldüğü takdirde kapasite artımına elverişlidir.

1. 9 Mart 2013 tarih ve 28582 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Radyoaktif Atık Yönetimi Yönetmeliği https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/03/20130309-4.htm
2. 8.07.2005 tarih ve 25869 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Radyoaktif Maddelerin Güvenli Taşıması Yönetmeliği https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2005/07/20050708-16.htm
3. 9 Mart 2013 tarih ve 28582 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Nükleer Tesislerde Serbestleştirme ve Sahanın Düzenleyici Kontrolden Çıkarılmasına İlişkin Yönetmelik https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/03/20130309-5.htm
4. 24.3.2000 Tarih Ve 23999 Sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği Ek-1 Radyoizotoplar İçin Muafiyet Sınırları https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=5272&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
5. 24.04.2019 tarih ve 30754 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Taşınması Hakkında Yönetmelik https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=31450&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
6. 11.08.1983 tarih ve 18132 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 2872 no.lu Çevre Kanunu https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2872.pdf
7. Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü (Türkiye’de Sanayiden Kaynaklanan Tehlikeli Atıkların Yönetiminin İyileştirilmesi) Tehlikeli Atıkların Sınıflandırılması Kılavuzu https://cygm.csb.gov.tr/kilavuz-ve-rehberler-i-429
8. Resmî Gazete Tarihi: 13.08.2022 Resmî Gazete Sayısı: 31922 Radyoaktif Kirliliğe Maruz Kalmış Alanların Çevresel İyileştirme Faaliyetlerinin Yetkilendirilmesine İlişkin Yönetmelik https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=39665&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5

9. Resmî Gazete Tarihi: 02.09.2004 Resmî Gazete Sayısı: 25571 Radyoaktif Madde Kullanımından Oluşan Atıklara İlişkin Yönetmelik https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=5276&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5 

10. Radyoaktif Maddelerin Güvenli Taşınmasına İlişkin Kılavuz https://webim.ndk.gov.tr/file/2bb36ee7-b6e2-4abe-a069-ca4f7653d7f6 
11. Metal Hurdalarda Radyoaktivite İzleme ve Radyasyondan Korunmaya İlişkin Kılavuz https://webim.ndk.gov.tr/file/e79c1b22-ac18-4159-9ed2-ea6b090e9a4b 
12. Radyoaktif Kaynak İçeren Paratonerlerin Sökülmesi ve Taşınmasına İlişkin Kılavuz https://webim.ndk.gov.tr/file/51d4f495-4b7a-4459-9781-92f57e862dcb

Radyoaktif Atık Yönetimi

Serbestleştirme sınırlarının üzerinde aktivite konsantrasyonu içeren ve bir daha kullanılması düşünülmeyen nükleer ve radyoaktif maddeler ile radyoaktif madde bulaşmış ya da radyoaktif olmuş yapı, sistem, bileşen ve malzemelere “Radyoaktif Atık” denir

Radyoaktif atıkların toplanması, işlenmesi, taşınması ve depolanması veya bertarafı ile ilgili idari ve teknik bütün faaliyetler “Radyoaktif Atık Yönetimi” kapsamındadır.

Radyoaktif Atık Yönetimi Prensipleri

1. İnsan Sağlığının Korunması
2. Çevrenin Korunması
3. Ulusal Sınırların Ötesinin Korunması
4. Gelecek Nesillerin Korunması
5. Gelecek Nesillere İlave Yük Getirilmemesi
6. Ulusal Yasal Çerçeve
7. Radyoaktif Atık Üretilmesinin Kontrolü
8. Radyoaktif Atık Yönetiminde Basamaklar Arası Uyum
9. Tesislerin Güvenliği

Türkiye’de Radyoaktif Atık Kaynakları

• Araştırma Reaktörü
• Üniversitelerin radyokimya laboratuvarları
• Nükleer araştırma laboratuvarları
• Nükleer tıp (Radyoterapi, Brakiterapi kaynakları ve kan ışınlama kaynakları)
• Endüstriyel Kaynaklar (yoğunluk, seviye, kalınlık, ağırlık venem ölçme cihazları)
• Radyoizotop ve radyofarmasi laboratuvarları
• Gamagrafi kaynakları ve zırhları (DU)
• Kontamine olmuş paslanmaz çelik, cüruf ve hurda metal
• NORM-TENORM
• Tüketici ürünleri (Paratonerler, Duman detektörleri vb.)
• Kalibrasyon setleri

RAYK genel olarak endüstriyel ve tıbbi uygulamalardan meydana gelen radyoaktif atıkların teslim alınması, sınıflandırılması, işlenmesi, etiketlenmesi ve depolanması ile bu atıkların kayıtlarının tutulmasından sorumludur.

Radyoaktif Atık Yönetimi Tesisinde yapılan rutin işler söyle sıralanabilir;

• Radyoaktif atık işleme teknolojisini geliştirmek üzere araştırmalar yapılır.
• Cs-137, Co-60, Sr-90, Kr-85, Am-241, Ra-226, Ir-192, Se-75, Pm-147, Cf-252 gibi düşük seviyeli radyoaktif kaynak ihtiva eden cihazlar sökülür. Radyoaktif çekirdekler zırhlarından ayrılarak, aynı türdeki çekirdekler ortak bir zırh içinde toplanıp ardından varillenir, etiketlenir ve depolanır.

Kullanım dışı kalmış kapalı radyoaktif kaynaklar

• Tc-99 ihtiva eden tıbbi uygulama kaynaklı jeneratörler radyoaktif atık olarak işlenirken, kontamine olmuş parçalar ayrıştırılır. Kurşun, metal, plastik gibi malzemeler sınıflandırılarak geri dönüşümü sağlanır.

Teknesyum jeneratörleri

• Düşük seviyeli Am-241 ve Ra-226 kaynağı içeren paratonerler, bu kaynaklar sökülerek işlenir. Metal aksamlar dekontaminasyon işleminden sonra geri dönüşüme verilir.

Paratonerler

• Düşük seviyeli Am-241 çekirdeği içeren duman dedektörlerinin radyoaktif çekirdeği ayıklanır, kalan plastik malzeme geri dönüşüme verilir.

Duman detektörleri

• Paratoner ve duman dedektörlerinden sökülen aynı türdeki çekirdekler tek bir zırhta toplanarak varile yerleştirilir. Variller etiketlendikten sonra depolanır.

 Sıcak hücre, betonlanmış varil, paslanmaz çelik tüp ve kurşun zırh, etiketlenmiş atık paketi

• Sıkıştırılabilir katı radyoaktif atıklar tesiste bulunan kompaktör ile sıkıştırılarak işlenir.

Sıkıştırılabilir katı radyoaktif atıklar ve kompaktör

• Radyasyondan korunma ile ilgili olarak kontaminasyon kontrolü, dekontaminasyon, izleme, çevresel ölçümler alma ve kaydetme işlemleri periyodik olarak yapılmaktadır.
• Düşük seviyeli sıvı atıklar sıvı atık işleme tesisinde çeşitli yöntemlerle işlenir. Sıvı atıkların türüne göre bekleme tankına transfer edilir. Bekleme tankındaki atıklar için jar testi ile uygun ph ve çöktürücü belirlenerek kimyasal çöktürme uygulanır. Üst sıvının kontrolü yapılarak, salıverme tankına alınıp deşarj edilir. Dip çamuru varile transfer edilerek varil içinde betonlanır. Ardından variller kaydedilip, etiketlenerek ilgili depoya taşınıp depolanır.

Sıvı atık işleme

• Hurdalar, sandık veya konteyner içerisinde atık sahasında depolanır.
• Sıkışabilir katı atıklar, atık torbalarının manyetik detektörle kontrolü yapılarak kompaktörde sıkıştırılır. Variller kaydedilip, etiketlenerek ilgili depoya taşınarak depolanır.
• Kullanımdaki kaynak ve cihazların geçici depolanması hizmeti de tesisimiz tarafından verilmektedir. Evrakların ve cihazın kontrolü yapılarak kayıtlara geçirilir. Geçici depolama, etiketinin takılarak ilgili depoya taşınıp depolanması işlemidir.

İLETİŞİM BİLGİLERİ